مروری بر میادین تاریخ‌ساز تهران در روزهای انقلاب

انقلاب اسلامی ایران دگرگونی سیاسی و اجتماعی بزرگی برگرفته از خواست مردم ایران بود که با مشارکت طبقات مختلف مردم انجام پذیرفت و نظام طاغوت را سرنگون و زمینه روی کار آمدن نظام جمهوری اسلامی ایران به رهبریت امام خمینی (ره) را فراهم کرد. در میان تحولات انقلاب اسلامی برخی میادین پایتخت صحنه رویدادهای بزرگ این خواست ملت بودند که صحنه های تأثیرگذاری برای انقلاب در آنها رقم خورده است.

قیام ۱۷ شهریور سال ۱۳۵۷ و کشتار تظاهرات کنندگان یکی از روزهای مهم انقلاب اسلامی است که به باور بسیاری از کارشناسان و تاریخ پژوهان مقدمه ای بر آغاز مرحله نهایی قیام ملت ایران و سقوط رژیم ستم شاهی بود. کشتار بی رحمانه مردم در آن روز در میدانی از شرق تهران رقم خورد که در آن روزها با نام «میدان ژاله» شناخته شده بود و پس از انقلاب به دلیل وقوع همین حادثه به نام «میدان شهدا» نام گذاری شد.

این میدان در تحولات جدید شهری، بازسازی و ساماندهی شده تا موضوعاتی مانند حل مشکلات ترافیکی، حفظ پیشینه های تاریخی مذهبی و پیاده محور کردن این میدان محقق شود. همین موضوع باعث شده در طول تاریخ از شکل دایره ای این میدان امروز تنها یک تابلو به نام میدان شهدا باقی بماند و چهره آن با وجود ساختمان شرکت توزیع برق تهران در ضلع شمال شرقی و دو سینما میلاد و شکوفه به عنوان اماکن فرهنگی در دو ضلع جنوبی کاملا تغییر کند.

خیابان های ژاله، فرح آباد و شهباز نیز که به این میدان منتهی می شوند پس از انقلاب به ترتیب به مجاهدین اسلام، پیروزی و ۱۷ شهریور تغییر نام داده شدند.

پس از حادثه ۱۷ شهریورماه سال ۱۳۵۷ روزهای انقلابی در پایتخت رقم خورد که از جمله آنها می توان به ۱۸ شهریور و اشغال تهران توسط تانک‌های رژیم ستم شاهی، اعتصاب بزرگ کارکنان مطبوعات در اعتراض به سانسور و نظارت دولت در ۱۹ مهر ماه ۵۷، برگزاری چهلم شهدای ۱۷ شهریور در ۲۴ مهر، اعتصاب کارکنان شرکت ملی نفت در ۸ آبان ۵۷ و… اشاره کرد. اما کشتار دانش آموزان، دانشجویان و مردم انقلابی در دانشگاه تهران در ۱۳ آبان سال ۱۳۵۷ یکبار دیگر روزهای تاثیر گذار انقلاب را به اماکن پایتخت پیوند داد تا صحنه ای دیگر از عظم راسخ ملت در دانشگاه تهران و خیابان های اطراف آن به نمایش گذاشته شود.

دانشگاه تهران مطابق آن روزها پذیرای مردمی بود که از هر قشر و طبقه اجتماعی در آنجا جمع می شدند، بحث می کردند و به سخنرانی ها گوش می کردند و یا در راهپیمایی هایی که در این محل آغاز می شد، شرکت می کردند. پخش تصاویر تیراندازی ارتش به سوی مردمی که هیچ سلاحی نداشتند تمام کشور را متاثر و خشمگین کرد و از آن پس روز ۱۳ آبان به یاد شهدای نوجوان روز دانش آموز نامیده شد.

«سردر دانشگاه تهران» نیز که سال ساخت آن به سال های ۱۳۴۵ و ۱۳۴۶ برمی گردد در روزهای انقلاب به صحنه یادآوری حضور پرشور مردم تبدیل شد و پس از انقلاب نیز به همان شکل باقی ماند و در آبان سال ۱۳۸۷ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. از خیابان های اطراف دانشگاه تهران باید به آیزنهاور، لس آنجلس و امیرآباد اشاره کرد که پس از انقلاب به نامهای آزادی،حجاب و کارگر شمالی تغییر نام پیدا کردند.

حوادث روزهای انقلاب ۱۳۵۷ رویدادهای مهمی را رقم زدند راهپیمایی های که در تاسوعا و عاشورا و عید فطر این سال انجام شد، خاطرات تلخ و شیرینی را برای مردم ایران اسلامی ثبت کردند این رویدادها با اعتراضات و اعتصابات و فرار شاه از کشور در ۲۶ دیماه همراه شد تا روز ۱۲ بهمن ماه سال ۱۳۵۷ که بازگشت پیروزمندانه امام خمینی (ره) به میهن پس از سال ها تبعید، انجام شد.

از نخستین ساعات بامداد ۱۲ بهمن مردم به سوی مسیر اعلام شده توسط کمیته‌ استقبال حرکت کردند. شب پیش، هزاران نفر بدون اعتنا به حکومت نظامی، در اطراف میدان آزادی و بهشت‌زهرا(س) گرد آمده بودند تا از نزدیک‌ترین محل بتوانند رهبر انقلاب را پس از سال‌ها تبعید ببینند.

امام خمینی(ره) رهبر انقلاب اسلامی وارد کشور شد و ضمن سخنرانی کوتاهی در فرودگاه از مردم تشکر کرد و سپس به سوی بهشت زهرا حرکت کرد. در تهران جمعیتی بیش از روز تاسوعا و عاشورا و عید فطر به خیابان آمده بودند، خودروی حامل امام(ره) به سبب ازدحام جمعیت عملاً بی‌حرکت مانده بود و مردم مسیر سی و سه کیلومتری فرودگاه تا بهشت زهرا را پر کرده بودند و ساعتها طول کشید تا این کاروان میلیونی به مقصد برسد.

بیش از صدها هزار نفر در بهشت زهرا(س) به انتظار مانده بودند. خودروی حامل امام(ره) در میان جمعیت متوقف شده بود و به ناچار بخش آخر مسیر را با هلی‌کوپتر طی کردند، جایگاه سخنرانی را در قطعه‌ی ۱۷ مزار شهدای هفده شهریور برپا کرده بودند.

سرانجام امام خمینی(ره) سخنرانی تاریخی خود را در حضور میلیون‌ها شنونده‌ مشتاق ایراد فرمودند. پس از اتمام مراسم سخنرانی نیز امام(ره) به مدرسه علوی واقع در کوچه‌ پشت مجلس شورا که از سوی کمیته‌ استقبال برای اقامت ایشان در نظر گرفته شده بود، رفتند.

امام خمینی (ره) در مسیر حرکت به سمت بهشت زهرا(س) ابتدا از میدان آزادی که تا پیش از انقلاب «میدان شهیاد» نام داشت عبور کرد. بزرگترین میدان شهر تهران که به همراه برج آزادی در سال ۱۳۴۹ ساخته شد. میدانی که در بخش غربی تهران جای دارد و پس از انقلاب تنها نام آن تغییر کرد و به جز ایجاد فضای سبز اطراف آن، تغییر دیگری نداشت.

در روز ۱۲ بهمن سال ۱۳۵۷ امام خمینی (ره) از میدان « ۲۴ اسفند» که پس از پیروزی انقلاب اسلامی به نام «میدان انقلاب اسلامی» تغییر نام پیدا کرد به سمت بهشت زهرا ادامه مسیر داده بودند. در این میدان مجسمه‌ای از رضا پهلوی وجود داشت و به همین دلیل مردم  این میدان را میدان مجسمه هم می خواندند.

با پیروزی انقلاب اسلامی این المان به پایین کشیده شد و نهایتا در سال ۱۳۶۱ سازه‌ای مدور و حجمی یادآور روزهای جنگ تحمیلی شامل تصاویر رزمندگان و امام خمینی(ره) طراحی و نصب شد که  بعدها در سال ۱۳۸۶ به دلیل ساخت مترو از میدان خارج و پس از پیگیری و درخواست مردمی در سال ۱۳۸۹ پس از بازسازی به گوشه ای از میدان در نبش خیابان آزادی منتقل و نصب شد.

روند تغییر چهره این میدان پس از انقلاب اسلامی ادامه پیدا کرد تا اینکه با آغاز بازسازی میدان انقلاب و آغاز به کار ایستگاه متروی درون شهری در میدان انقلاب در سال ۱۳۸۶، موضوع ساخت مجسمه جدید برای میدان انقلاب توسط سازمان زیباسازی شهر تهران مطرح شد.

پس از برگزاری چند دوره مسابقه، در نهایت ساخت مجسمه میدان انقلاب به سعید روانبخش سپرده شد. اما در سال ۱۳۸۸ در نهایت به جای یک مجسمه یک سازه گنبدی شکل ساخت سعید روانبخش در میدان نصب شد. این طرح یک شش ضلعی گنبدی نقش برجسته است که بخشی از این گنبد آجرکاری و بخش دیگر کاشی‌کاری شده‌است. در اطراف آن نیز چهار پنجره در فرم کاشی ایرانی و با ترکیب آهن، شیشه و برنج کار شده‌ است. بر روی این سازه شش ضلعی گل‌های نقش برجسته کار شده که به گفته سازنده آن یادآور «شکوفه‌های انقلاب» است.

اما برخی افراد و رسانه‌ها با اشاره به شباهت طرح مذکور به ستاره داوود در این سازه انتقاد کردند که ابتدا مدیران شهرداری مقاومت کردند اما سرانجام در آذر ۱۳۹۰ بخشی از این نماد گنبدی شکل و ستاره شش پر میدان انقلاب تخریب و اطراف آن با بنرهای تبلیغاتی محصور شد و نهایتا با تغییراتی از آن رونمایی شد.

در ادامه مسیر امام به سمت بهشت زهرا ماشین حامل ایشان از خیابان ولیعصر که پیش از انقلاب خیابان پهلوی نام داشت عبور می کند. بلندترین خیابان درختکاری شده تهران با درازای ۱۸ کیلومتر که قدیمی ترین بخش آن در محدوده حصار ناصری قرار داشته که مابین تقاطع خیابان قزوین تا تقاطع خیابان انقلاب است. این خیابان پس از انقلاب با اندکی تغییر در روند تردد خودروها همچنان با درختان خود به شکل قبلی وجود دارد.

امام خمینی در ۱۲ بهمن در بهشت زهرا حضور پیدا کرد، بزرگترین آرامستان ایران اسلامی که نخستین تلاش ها برای طراحی آن در سال ۱۳۴۵ انجام شد و در سال ۱۳۴۹ رسماً افتتاح شد. بهشت زهرا از زمان ورود امام در ۱۲ بهمن تغییرات زیادی را پشت سر گذاشته است اما در همه دوره های پس از انقلاب تلاش شده قطعه ۱۷ که محل سخنرانی امام راحل بود به شکل قبلی حفظ شود.

به گزارش ایسنا، مهم ترین رویدادهای منتهی به انقلاب اسلامی ایران از ۱۷ شهریور در میدان شهدا تا سخنرانی حضرت امام خمینی (ره) در نخستین روز ورود به کشور در قطعه ۱۷ بهشت زهرا به گونه ای اماکن شهر تهران را به اتفاقات تاریخی و فراموش نشدنی شهروندان این شهر و مردم ایران اسلامی گره زده است که در این گزارش تلاش شد سیر تغییرات این اماکن در آستانه ۴۴ امین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی و در ایام الله دهه فجر مورد بازخوانی قرار بگیرد.

لینک گزارش منتشر شده در خبرگزاری ایسنا

انتهای پیام