به بهانه ۶۹ سالگی شرکت واحد اتوبوسرانی تهران؛ از سکه تا کارت هوشمند

سیر تحول بلیت در شرکت واحد اتوبوسرانی تهران، آیینه‌ای است از دگرگونی‌های فناوری، مدیریت شهری و سبک زندگی شهروندان تهرانی در طی یک قرن گذشته. به بهانه ۶۹ سالروز تاسیس شرکت واحد اتوبوسرانی تهران این گزارش به بررسی چهار دوره تاریخی بلیت‌های اتوبوس در پایتخت می‌پردازد؛ از دوره پیش از تاسیس شرکت واحد اتوبوسرانی تهران و حومه تاکنون و از نخستین بلیت‌های کاغذی و سکه‌ای تا بلیت‌های هوشمند امروزی.

پیش از سال ۱۳۰۵ در تهران اتوبوس هایی وجود داشت که معمولا به صورت انفرادی کار می کردند. اتوبوسرانی تهران، از سال ۱۳۰۴ خورشیدی فعالیت خود را آغاز کرد و نهایتا در ۲۵ فروردین سال ۱۳۳۵ شرکت واحد اتوبوسرانی تهران و حومه تاسیس شد و به مرور زمان به یکی از بزرگ‌ترین شبکه‌های حمل‌ونقل عمومی تبدیل شد. یکی از شاخص‌ترین نمودهای این توسعه نیز تحولات بلیت‌های اتوبوس است.

نخستین دوره‌ی بلیت‌ها، از سال ۱۳۰۴ تا ۱۳۳۴، شامل سکه‌ها و کاغذهایی بسیار ابتدایی بود. در این دوران، راننده یا مأمور بلیت سکه‌هایی خاص که معمولا برای هر شرکت اتوبوسرانی متفاوت بود یا کاغذهایی با مهر دستی دریافت می‌کرد که بیشتر جنبه‌ی کنترلی و نظم‌دهی داشتند. بلیت‌هایی که گاهی اوقات با دست نوشته می‌شدند یا مهر ساده‌ای داشتند و استفاده از آن‌ها بیشتر بر مبنای اعتماد عمومی و ساختار ابتدایی مدیریت حمل‌ونقل بود.

اما از سال ۱۳۳۵ با تاسیس شرکت واحد اتوبوسرانی تهران تا حدود سال ۱۳۸۰، تحول جدی در طراحی و چاپ بلیت‌ها صورت گرفت. در این دوره بلیت‌های رنگی، شماره‌دار و چاپی به کار گرفته شدند که هر رنگ نشان‌دهنده‌ی مسیر یا ناحیه‌ای خاص از شهر تهران بود. تنوع رنگ و طراحی در این دوران، کمک زیادی به تفکیک مسیرها و نظم‌دهی بهتر به شبکه حمل‌ونقل عمومی کرد.
در حقیقت بلیت‌ها با عناوینی چون (خط یک)، (بین‌شهری) یا (نیم‌بها) شناخته می‌شدند. برخی بلیت‌ها دارای بارکد یا کد کنترل بودند که برای راستی‌آزمایی و بررسی‌های مدیریتی استفاده می‌شدند، هرچند همچنان عمدتاً کاغذی و سنتی باقی ماندند. در این دوره، بلیت‌ها در دکه‌های مطبوعاتی، کیوسک‌های فروش یا توسط رانندگان به فروش می‌رسید و کنترل بلیت در داخل اتوبوس انجام می‌ شد.

اما تحول بصری بلیت ها از سال ۱۳۸۱ تا ۱۳۸۷ اتفاق افتاد. بلیت‌ها به شکل دفترچه‌هایی با تصاویر گرافیکی، نمادهای فرهنگی، مکان‌های تاریخی و طبیعت ایران چاپ شدند. استفاده از المان‌های فرهنگی در طراحی بلیت، تلاشی برای ایجاد حس تعلق شهری و ملی در میان مسافران بود. بلیت‌هایی با تصاویر گل، معماری سنتی، پرچم ایران و نمادهای شهری تهران چاپ شدند. این بلیت‌ها که به صورت دفترچه‌ای فروخته می‌شدند، برای دوره‌های زمانی خاص (مثلاً یک هفته یا یک ماه) اعتبار داشتند.

نقطه عطف در تحول بلیت‌های اتوبوس از سال ۱۳۸۸ به بعد شکل گرفت؛ یعنی با آغاز استفاده از کارت‌های هوشمند. این کارت‌ها قابلیت شارژ مجدد داشتند و ورود مسافر را از طریق دستگاه‌های خودکار کنترل امکان پذیر کرد. کارت هایی که با عنوان کارت بلیت شناخته شدند.

این کارت‌ها تحولی بزرگ در مدیریت حمل‌ونقل عمومی ایجاد کردند. کاهش مصرف کاغذ، افزایش سرعت ورود مسافر و تسهیل در آمارگیری از مزایای مهم این روش جدید بود. روشی که زمینه کاهش سرفاصله رسیدن اتوبوس ها به ایستگاه را نیز فراهم کرد. این کارت‌ها با طراحی‌های متنوع و مناسبتی منتشر شدند. برخی ویژه دانش‌آموزان و دانشجویان بودند و برخی دیگر به نام کارت‌های یکپارچه شهروندی شناخته شدند که قابلیت استفاده در مترو، اتوبوس و تاکسی را داشتند. شرکت‌های داخلی در تولید و پشتیبانی این کارت‌ها نقش فعالی ایفا کردند. به‌کارگیری زیرساخت‌های دیجیتال موجب شد کنترل و سامان‌دهی خطوط اتوبوسرانی با دقت و بهره‌وری بیشتری محقق شود.

به این ترتیب امروز، بلیت‌های کاغذی جای خود را به فناوری داده‌اند. این تحول نشانگر رشد فناوری و تغییر نیازهای شهروندان تهرانی در طول یک قرن است. شاید روزی بلیت‌های بیومتریک یا کاملاً مجازی جایگزین کارت‌های فعلی شوند، اما آن‌چه مسلم است، سیر تحول بلیت در تهران، بخشی از تاریخ اجتماعی و شهری این کلان‌شهر و شرکت واحد اتوبوسرانی تهران باقی خواهد ماند.

لینک یاداشت منتشر شده در پایگاه خبری شهر

لینک یاداشت منتشر شده در پایگاه خبری باز باران نیوز

انتهای پیام