آسیب شناسی شبکه های اجتماعی موبایلی

مسئله‌ای که امروز جامعه رسانه‌ای و مردم کشور ما با آن روبرو شده‌اند، بروز و ایجاد رسانه‌های نوظهور است اما در این میان افراد از طریق تلفن‌های همراه خود به راحتی  از شبکه‌های اجتماعی مانند «واتس آپ»،‌«تانگو»،«لاین» «وایبر» و … استفاده می‌کنند اما متاسفانه  اینها کارکرد رسانه‌ای خود را از دست داده‌اند و عمدتاً به منابع شایعه پراکنی تبدیل شده‌اند.

این بار به منظور چگونگی بروز و فراگیر شدن شبکه‌های اجتماعی و علل استفاده ناصحیح از این رسانه‌های نوظهور در کشور به سراغ حمید ضیایی‌پرور، کارشناس ارتباطات و فناوری اطلاعات رفتیم.

ضیایی پرور: شبکه‌های اجتماعی مجازی اعم از وب‌محور و موبایل محور جزء فناوری‌های جدیدی هستند و اصطلاحاً جزء نسل دوم وب تلقی می‌شوند و در تمام دنیا اینها‌ گسترش یافته‌اند و علت این امر این است که این دسته از رسانه‌ها تعاملی هستند و شخصی سازی می‌شوند ضمن آنکه در کنار سرعت و جذابیت بالا روی پلت‌فرم‌های متنوع مانند موبایل و تبلت و … قابل نصب هستند.

زمانی اینها جایگزین ابزارهای دیگری نیز می‌شوند به عنوان مثال در بسیاری از کشورهای منطقه خلیج فارس کارگران آسیای جنوب شرقی از این ابزارهای نوظهور رسانه‌ای (شبکه‌های اجتماعی) به جای تلفن و برقراری تماس با خانواده‌های خود استفاده می‌کنند به طوری‌که اپراتورهای تلفن همراه در این مناطق در آستانه ورشکستگی قرار گرفته‌اند.

شبکه‌های اجتماعی به دلیل کاربردهایی که دارند در مناطق مختلف به سرعت رشد می‌کنند اما در ایران شرایط متفاوت‌تر است در کشور ما عمدتا این نرم‌افزارها با آمدن اینترنت موبایلی ابتدا با شیوه بسته‌های اینترنتی و سپس با راه‌اندازی اپراتور سوم تلفن همراه و ۳G و ۴G … این امر گسترش یافت.

ضیایی پرور: اینکه کاربرد این شبکه‌ها در برخی از کشورها مانند ایران به انحراف کشیده می‌شود یا کاربرانی دچار آسیب‌هایی می‌شوند و این شبکه‌‌ها محفلی برای انتشار شایعات می‌شود و در نهایت عاملی برای فساد اجتماعی، طلاق و نابهنجاری‌‌های اجتماعی و اخلاقی می‌شود باید ریشه این امر را اول در خود اجتماع جستجو کرد.

ضیایی پرور: در شرایطی که انسان‌هایی که دچار انحرافاتی از طریق این شبکه‌ها می‌شوند و ارتباطات انحرافی از این شبکه‌ها برقرار می‌کنند حتی محتواهای نامناسبی را تبادل می‌کنند در ابتدا باید این امر را در خود افراد جستجو کرد. فضای مجازی بازتابی از فضای واقعی است. یعنی به این شکل نیست که افرادی در این میان وجود دارند که خیلی سالم و فرهیخته باشند و سپس پس از دست گرفتن موبایل همه منحرف شوند! اشکالات ، انحرافات و نابهنجاری‌های اجتماعی و فرهنگی لابد در جامعه وجود دارد که حالا از طریق موبایل و شبکه‌های اجتماعی خود را نشان دهد.

ضیایی‌پرور: باید دانست با مسدود کردن این شبکه‌ها مشکل حل نمی‌شود و فقط ابزار انتشار و اطلاعات محدود شده است.

ضیایی پرور: اگر بتوانیم فرهنگ سازی و آسیب‌شناسی مناسبی در این باره داشته باشیم و از طریق راه‌های مناسب آسیب‌های شناخته شده شبکه‌های اجتماعی را برطرف کنیم و سطح دانش، معرفت و بینش اجتماعی را بالا ببریم بدون شک مردم در استفاده از این ابزار دچار انحراف نخواهند شد.

ضیایی‌پرور: به عقیده من مشکل را نه در فضای مجازی بلکه باید در جامعه جستجو کرد البته بخشی ناشی از متراکم شدن مطالبات و فشارها و دغدغه‌های اجتماعی می‌شود که در سال‌های گذشته وجود داشته است. در فقدان برنامه‌ریزی‌های فرهنگی درست، فقدان برنامه‌سازی‌های درست از طریق رسانه هایی مانند صدا و سیما طیف جوان مطالبات ، نیازها و دغدغه‌هایی داشتند هیچ وقت سرباز نکرده است و هیچ زمانی اجازه ظهور و بروز نیافته است و با آمدن این شبکه‌ها این دسته از اقشار جامعه احساس می‌‌کنند یک فضای آزاد و یک تنفس‌گاه پیدا کرده‌اند که از این طریق می‌توانند مطالبات خود را بروز دهند و در نهایت این محیط‌ ها دچار انفجار اجتماعی می‌شوند و افراد به عالم و آدم رحم نمی‌کنند و هرکاری که دلشان می‌خواهد در این فضاها انجام می‌دهند.

ضیایی‌پرور: شایعات، طنزهای تمسخرآمیز و توهین‌آمیز به شخصیت‌ها و مقدسات، الفاظ رکیک و مستهجن، تبادل اطلاعات نامناسب عموما توسط افرادی در این شبکه‌های اجتماعی صورت می‌گیرد که این فضاها را محفلی برای مطالبات خود یافته‌اند. زمانی که این این فضا را مشاهده می‌کنیم گاهی تصور می‌‌کنیم که این افرادی که اینگونه در این فضاها وجود دارند ایرانی نیستند.

ضیایی پرور: این پدیده به عنوان یک نوع آسیب اجتماعی باید بررسی و واکاوی شود. به نظر این آسیب بسیار جدی است و ما به یک پدیده‌ای به عنوان فرهنگ غیررسمی مواجه هستیم که سالها آن را نادیده گرفته بودیم و سالها سعی کردیم که بگوییم این نیست حالا از طریق ابزارهای نوین ارتباطی از طریق تلفن‌های همراه و …. در دست مردم در درون فرهنگ خود را نشان می‌دهد و ما با یک مسئله عجیب و غریب مواجهه شده‌ایم که نمی‌توانیم آن را درک و تحلیل کنیم.

ضیایی‌ پرور: برخی در این میان خیال خود را راحت می‌کنند و این امر با به جاسوس‌ها، کشورهای بیگانه و مراکز برنامه‌ریزی شده در خارج از کشور نسبت می‌دهند و می‌گویند مردم ما فرهیخته‌تر از این حرفها هستند که چنین اطلاعاتی که در فضای مجازی رد و بدل کنند لذا صورت مسئله را پاک می‌کنند.

ضیایی پرور: برخی می‌گویند تمام این شبکه‌ها را فیلتر کنید و راه‌‌های مخابراتی آن را ببندید به نظر بنده این راه حل نیست. کم‌کاری دستگاه‌های فرهنگی و اجتماعی در دو دهه اخیر الان خودش را  نشان داده است و باید فکری برای این شرایط کرد.

ضیایی‌پرور: فرهنگ غیر رسمی توده‌های اجتماعی است که بر اثر مشکلات، نیازها و شرایط کشور به این شکل خود را نمایان می‌سازد و بروز شایعات در خصوص اسیدپاشی، زلزله‌تهران و … مصادیق این نابهنجاری‌‌ها است. برخی از این نابهنجاری‌ها در شبکه‌های اجتماعی که تعداد آنها زیاد است ناامنی اجتماعی ایجاد می‌کند و نگرانی‌ها و تشویش‌های اجتماعی را به همراه دارد که در مواردی منجر به طلاق و فروپاشی خانواده‌ها می‌شود.

ضایی‌پرور: زمانی که  ارتباطات میان دوجنس مخالف در حالت کاملا عرفی، قانونی و مشروع آنقدر محدود می‌شود که دو جنس مخالف حتی در یک محیط دانشگاهی هم نمی‌توانند با یکدیگر مراوده سالم داشته باشند زمانی که شبکه اجتماعی بروز می‌کند این افراد آنچنان با یکدیگر در تعامل قرار می‌گیرند که از تصور خارج است. در این وضعیت مسئول افراط و تفریط ما در برخورد با شبکه‌های اجتماعی است.

ضیایی پرور: ما دچار وضعیت غیرعادی در این حوزه هستیم هیچ کشوری اینطور از شبکه‌های اجتماعی خود استفاده نمی‌کند و استفاده‌هایی که مردم کشور ما از شبکه‌های اجتماعی در فضای مجازی به ویژه موبایل محور می‌کنند به هیچ عنوان قابل مقایسه با استفاده افراد در سایر کشورهای دنیا نیست. گویی  شبکه‌های اجتماعی در کشور ما محلی برای تخلیه عقده‌های سرکوب شده اجتماعی شده است.

ضیایی‌پرور: بدون شک این شرایط با سعه صدر و افزایش آگاهی‌‌های عمومی،‌ افزایش سواد دیجیتالی، آموزش در سطوح مختلف در نظام آموزش و پروش و دانشگاه، پرداختن به موضوعات نظام خانواده، آشناسازی خانواده ها و نسل قدیم با این ابزارها قابل مدیریت خواهد بود . البته گریزی از این شرایط نیست. این شبکه‌های اجتماعی، هستند و خواهند بود و فقط باید به کنترل در‌آیند و از بروز تبعات منفی آن‌ها جلوگیری کنیم.

ضیایی‌پرور: این امر را باید با بررسی‌های میدانی و گزارش‌های مراجع قضایی مشخص کرد اما به نظر من اگر طلاقی براثر یک ارتباط وایبری انجام شود بهتر است که آن طلاق انجام شود چرا که آنقدر بنیان آن خانواده سست است که شک و شبهه‌ها در این فضا می‌تواند خانواده را به این سمت و سو  ببرد. ابزارها، رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی منجر به تشکیل شکاف‌ها می‌شود و عامل اختلاف انگیزی وجود دارد که این شبکه‌های اجتماعی آنها را تشدید می‌کند و سوء ظن‌ها را تقویت می‌کند و عامل مکملی برای رخ دادن طلاق‌ها می‌شود.

ضیایی‌پرور: شورای عالی فضای مجازی وظیفه سیاست‌گذاری کلان را در این زمینه برعهده دارد. واقعیت این است که ما آنقدر در وضعیت سلبی اقدام کرده‌ایم در بخش محتوایی مدیریت نکرده‌ایم به طوری‌که اگر به جای کار کردن در حوزه فیلترینگ اعم از هوشمند و غیر روی حوزه ایجابی برنامه‌ریزی می‌کردیم به این میزان مشکل نداشتیم. مشکل از آنجایی صورت می‌گیرد که ما می‌خواهیم ساده‌ترین راه را برای مدیریت این شبکه‌ها داشته باشیم. ساده‌ترین راه‌حل فیلتر و مسدود کردن این ارتباطات است باید روش‌های صحیح استفاده از این ابزارهای به مردم آموزش داده شود.

ضیایی‌پرور: در این باره باید سنجش‌های مناسبی صورت گیرد و نتیجه آن عنوان شود.

ضیایی‌پرور: استفاده از شبکه‌های اجتماعی در میان گروه‌های نوجوان فراگیرتر است و در این میان میان دختربچه‌های نیز بیشتر است. در میان دختر بچه‌های بین گروه‌های ۱۴ تا ۱۹ ساله از این شبکه‌های اجتماعی استفاده بیشتری داند و وظیفه آموزش و پرورش است که زمینه‌های برنامه‌ریزی را برای آگاهی بخشی این نسل پیش‌بینی کند.