بافت فرسوده؛ از وعده طرح‌های متعدد تا امید به مسکن امید

طی سال‌های گذشته نیز طرح‌های زیادی بویژه توسط شهرداری‌ها اجرا شده که نتوانسته گره از مشکل بافت‌های فرسوده باز کند؛ شاید با طرح جدید دولت با نام مسکن امید این بار امید شهروندان ساکن این بافت‌ها به سرانجام برسد.

بافت‌های فرسوده تنها مختص به ایران نیست و چرخه تغییرات شرایط کالبدی، اجتماعی و زیست محیطی شهرها باعث شده این پدیده به معضلی برای تمام شهرهای جهان تبدیل شود؛ معضلی که کانون مخاطره محسوب می‌شود و با توجه به تراکم جمعیت در این بافت‌ها علی‌رغم دسترسی محدود به خدمات شهری، جمعیت بیشتری نسبت به سایر بافت‌های شهری در آن زندگی می‌کنند که دسترسی به خدمات بهداشتی، درمانی و خدمات آموزشی برای آنها امکان‌پذیر نیست، زیرا ورود وسایل‌ نقلیه، تامین ایمنی بافت و امنیت انسان‌های درون‌بافت غیرممکن است. در حقیقت دسترسی ساکنان به خدمات شهری ناممکن و یا به شدت با محدودیت مواجه است.

بافت‌های فرسوده در تهران مساحتی بالغ بر ۴۴۰۰ هکتار را شامل می‌شوند، به عبارت دیگر بیش از پنج‌ درصد از مساحت شهر تهران را بافت‌های فرسوده شهری دربر می‌گیرد که ۳۵ درصد از بافت مسکونی را شامل می‌شود؛ به این ترتیب که منطقه ۱۰ حدود ۵۳ درصد، منطقه ۱۲ حدود ۳۷ درصد، منطقه ۱۷ معادل ۷۰ درصد و منطقه ۱۱ معادل ۲۸ درصد از بافت مسکونی‌شان را بافت‌های فرسوده شامل می‌شود.

اما سال‌ها این مسئله در سایه غفلت دولت و مدیریت شهری بی‌توجه مانده است و هریک دیگری را مسئول نوسازی معرفی می‌کنند تا جایی که مجتبی شاکری – عضو شورای اسلامی شهر تهران در تذکری با اشاره به اینکه چندین میلیون پایتخت‌نشین در بافت فرسوده ساکن هستند، گفت: تنها رسیدگی به بافت فرسوده منطقه ۱۲ کافی نیست، نباید از بافت فرسوده سایر مناطق تهران غافل شویم. باید چند درصد از بودجه شهرداری برای نوسازی بافت فرسوده اختصاص داده شود.

طی ۱۰ سال اخیر بارها و بارها طرح‌هایی برای نوسازی بافت‌های فرسوده توسط شهرداری تهران ارائه شده است و برای مالکان این بافت‌ها بسته‌های تشویقی تعریف شده، اما به دلیل نبود هماهنگی و تعامل میان شهرداری و دولت هر بار مالکان عطای نوسازی را به لقای آن بخشیده و ترجیح داده‌اند در همان خانه قدیمی زندگی کنند. شاید اگر روند نوسازی از ۱۰ سال قبل با جدیت دنبال می‌شد، امروز مدیرعامل سازمان نوسازی شهرداری تهران اعلام نمی‌کرد که در این حوزه عقب ماندگی زیادی داریم.

از ۱۹ بهمن ماه سال گذشته با دستور رییس جمهور عزم دولت برای نوسازی بافت‌های ناکارآمد جدی‌ شد، اما در شرایط فعلی پروژه‌های دولتی دچار فقر بودجه‌ای شده‌اند. بنا به اذعان برخی کارشناسان و حتی مسوولان دولتی، بودجه‌ عمرانی در سال ۱۳۹۷ به سمت صفر میل می‌کند؛ چرا که عمده مخارج دولت در نظام توزیعی صرف می‌شود. در این شرایط برنامه‌ریزی برای احیای ۱۴۰ هزار هکتار بافت فرسوده در کل کشور که معادل دو برابر مساحت شهر تهران است با مصائب جدی مواجه شده و مهم‌ترین برنامه دولت با عنوان بازآفرینی شهری “امید”  برای اجرا، چالش‌هایی را فراروی خود می‌بیند.

بانک‌ها برای تقویت بخش خصوصی تسهیلات دارای بهره هشت درصد نوسازی در بافت‌های فرسوده ارایه می‌دهند و بر اساس دستور رییس جمهور قرار است به شش درصد برسد. همچنین نرخ سود اوراق مسکن در بافت فرسوده از ۱۷.۵ درصد به ۱۶ درصد با افزایش مدت بازپرداخت از ۱۲ به ۱۵ سال رسیده است.

اما بخش خصوصی به دلیل عدم توجیه سرمایه گذاری، هنوز رغبت چندانی برای ورود به این موضوع نشان نداده است. بعضی بانک‌ها نیز بنا به گفته میرصادقی – مدیرعامل سازمان نوسازی شهر تهران همکاری لازم را انجام نمی‌دهند. دستورالعمل‌هایی که با سیاست‌های کلی نظام بانکی و چشم اندازهای حاکمیت در نوسازی بافت فرسوده تناقض داشته و باعث روندهای طولانی و بعضا کند اداری به خصوص در سطح شعب می‌شود، از عمده مشکلات سازمان نوسازی با بانک‌های عامل است. همزمان با یک تغییر مدیریتی در بازآفرینی شهری، برنامه‌های نوسازی وارد فاز اجرایی شده است. روز دوشنبه ۷ اسفندماه با حکم عباس آخوندی – وزیر راه و شهرسازی، هوشنگ عشایری که از ۱۴ شهریورماه سمت سرپرستی شرکت عمران و بهسازی شهری را بر عهده دارد، رسما به عنوان مدیرعامل این شرکت و معاون وزیر منصوب شد.

از طرفی کل زمین‌های دولتی و شهرداری‌ها در بافت‌های فرسوده به بیش از ۲ درصد نمی‌رسد. بنابراین کارشناسان می‌گویند باید مدیریت هوشمندانه‌ای در واگذاری این زمین‌ها صورت گیرد. هدفی که مجلس برای دولت تعیین کرده این است که تا پایان برنامه ششم حدود نیمی از بافت‌های ناکارآمد، نوسازی شود که ۱۲۳ تریلیون تومان بودجه نیاز دارد و بخش خصوصی می‌تواند با حضور موثر در این بافت‌ها، این بازار بزرگ را به خود اختصاص دهد.

اعلام آمادگی بیش از ۹۰ شرکت برای مشارکت در طرح مسکن امید

رضا میرصادقی، مدیرعامل سازمان نوسازی شهر تهران به عنوان متولی اجرای این طرح در پایتخت درباره ابعاد این طرح عنوان کرد: آنچه واضح است ما برای بافتی کار می‌کنیم با نیت فقرزدایی، یعنی فقط ساخت‌وساز نیست. به لحاظ اجتماعی تغییر رویه است. ما قرار است این بافت‌ها را که عموما دچار مشکلات اقتصادی و اجتماعی هستند، ساماندهی کنیم. ساماندهی سال‌ها است شروع شده، قانون شده اما جلو نمی‌رود، چون بخش عمده آن به باورها بازمی‌گردد.

وی با تاکید بر عزم شهرداری تهران و دولت برای نوسازی بافت‌های فرسوده و ارائه تسهیلات به سرمایه‌گذاران در این حوزه تاکید کرد: تاکنون بیش از ۹۰ شرکت برای مشارکت در طرح مسکن امید اعلام آمادگی کرده‌اند.

وی با بیان این‌که باورهای سیاستگذاران در این حوزه یک مقدار اشتباه بوده است، می‌گوید: در طرح جدید برخلاف روش‌های استفاده شده در سال‌های گذشته، برای نوسازی بافت فرسوده باید به صورت مینیاتوری کار جلو رود؛ به این معنا که نسخه هر محله باید با لحاظ موضوعات اجتماعی و اقتصادی طراحی و مشخص شود در قالب مهندسی ارزش که چه سوبسیدی ارائه می‌شود و چه چیزی برداشت می‌شود؛ چراکه یکی از دلایلی که در محدوده بافت فرسوده، پیشرفت پروژه‌های نوسازی کند است این است که اولا توجیه اقتصادی ندارد، دوم آنکه پیچیده است و با بافت اجتماعی مردم سر و کار داریم.

طرح مسکن امید بهترین فرصت برای نوسازی بافت‌های فرسوده

مهدی حجت  معاون شهرسازی و معماری شهرداری تهران نیز در گفتگو با ایسنا و در تشریح جزییات طرح مسکن امید با تاکید بر اینکه طرح مسکن امید بهترین فرصت برای بازسازی بافت‌های فرسوده است، گفت: با امکاناتی که فراهم شده به نظر می‌رسد که تا کنون برای نوسازی بافت‌های فرسوده فرصتی بهتر از این فرصت وجود نداشته است.

وی در خصوص تفاوت طرح مسکن امید با سایر طرح‌های تشویقی نوسازی بافت‌های فرسوده که ظرف سال‌های گذشته توسط شهرداری تهران ارائه شده است، گفت: تفاوت‌های عمده‌ای میان طرح مسکن امید و طرح‌های ارائه شده گذشته وجود دارد. آنچه حائز اهمیت است آمادگی شهرداری تهران برای پرداخت تسهیلات در نظر گرفته شده است؛ برای مثال، ارائه زمین از طرف شهرداری تهران به عنوان سرمایه اولیه یکی از اقداماتی است که به طور جد پیگیری می‌شد؛ درحالی که در گذشته این سطح از آمادگی برای پرداخت تسهیلات در شهرداری تهران وجود نداشته است.

معاون شهرسازی و معماری شهرداری تهران به پیگیری‌های شخص رییس جمهور برای نوسازی بافت‌های فرسوده اشاره کرد و افزود: حمایت رییس جمهور و همه مجموعه دولت از این طرح و از سوی دیگر دستوری که به بانک‌ها داده شده تا نهایت همکاری را با سرمایه‌گذاران داشته باشند، همگی مسیر توسعه نوسازی بافت‌های فرسوده را تسهیل می‌کند. نظام مهندسی نیز قبول کرده است در طرح مسکن امید مشارکت داشته باشد. بنابراین با امکاناتی که فراهم شده به نظر می‌رسد که تا کنون برای نوسازی بافت‌های فرسوده فرصتی بهتر از این فرصت وجود نداشته است. احساس می‌شود که در حال حاضر حوزه مسکن دچار خیزشی شده و رو به رشد است، لذا ورود و سرمایه‌گذاری در این بخش در آینده متضمن فواید اجتماعی و اقتصادی خواهد بود.

انتهای پیام

لینک این گزارش در خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)

سیدمیثاق اختر – ایسنا